“其语愈壮”的意思及全诗出处和翻译赏析

sòng tiān tāi chén tíng xué xù
送天台陈庭学序

xī nán shān shuǐ, wéi chuān shǔ zuì qí.
西南山水，惟川蜀最奇。
rán qù zhōng zhōu wàn lǐ, lù yǒu jiàn gé zhàn dào zhī xiǎn, shuǐ yǒu qú táng yàn yù zhī yú.
然去中州万里，陆有剑阁栈道之险，水有瞿塘、滟滪之虞。
kuà mǎ xíng, zé huáng zhú jiān shān gāo zhě, lèi xún rì bú jiàn qí diān jì.
跨马行，则篁竹间山高者，累旬日不见其巅际。
lín shàng ér fǔ shì, jué hè wàn rèn, yǎo mò cè qí suǒ qióng, gān dǎn wèi zhī dào lì.
临上而俯视，绝壑万仞，杳莫测其所穷，肝胆为之悼栗。
shuǐ xíng, zé jiāng shí hàn lì, bō è wō guǐ, zhōu yī shī shì chǐ cùn, zhé mí suì tǔ chén, xià bǎo yú biē.
水行，则江石悍利，波恶涡诡，舟一失势尺寸，辄糜碎土沉，下饱鱼鳖。
qí nán zhì rú cǐ.
其难至如此。
gù fēi shì yǒu lì zhě, bù kě yǐ yóu fēi cái yǒu wén zhě, zòng yóu wú suǒ de fēi zhuàng qiáng zhě, duō lǎo sǐ yú qí dì.
故非仕有力者，不可以游；非材有文者，纵游无所得；非壮强者，多老死于其地。
shì qí zhī shì hèn yān.
嗜奇之士恨焉。
tiān tāi chén jūn tíng xué, néng wéi shī, yóu zhōng shū zuǒ sī yuàn, lǚ cóng dà jiàng běi zhēng, yǒu láo, zhuó sì chuān dōu zhǐ huī sī zhào mó, yóu shuǐ dào zhì chéng dū.
天台陈君庭学，能为诗，由中书左司掾，屡从大将北征，有劳，擢四川都指挥司照磨，由水道至成都。
chéng dū, chuān shǔ zhī yào dì, yáng zi yún sī mǎ xiàng rú zhū gě wǔ hòu zhī suǒ jū, yīng xióng jùn jié zhàn gōng zhù shǒu zhī jī, shī rén wén shì yóu tiào yǐn shè fù yǒng gē hū zhī suǒ, tíng xué wú bù lì lǎn.
成都，川蜀之要地，扬子云、司马相如、诸葛武侯之所居，英雄俊杰战攻驻守之迹，诗人文士游眺饮射赋咏歌呼之所，庭学无不历览。
jì lǎn bì fā wèi shī, yǐ jì qí jǐng wù shí shì zhī biàn, yú shì qí shī yì gōng.
既览必发为诗，以纪其景物时世之变，于是其诗益工。
yuè sān nián, yǐ lì zì miǎn guī, huì yǔ yú jīng shī qí qì yù chōng, qí yǔ yù zhuàng, qí zhì yì yù gāo gài dé yú shān shuǐ zhī zhù zhě chǐ yǐ.
越三年，以例自免归，会予于京师；其气愈充，其语愈壮，其志意愈高；盖得于山水之助者侈矣。
yǔ shén zì kuì, fāng yǔ shǎo shí, cháng yǒu zhì yú chū yóu tiān xià, gù yǐ xué wèi chéng ér bù xiá.
予甚自愧，方予少时，尝有志于出游天下，顾以学未成而不暇。
jí nián zhuàng fāng kě chū, ér sì fāng bīng qǐ, wú suǒ tóu zú.
及年壮方可出，而四方兵起，无所投足。
dǎi jīn shèng zhǔ xìng ér yǔ nèi dìng, jí hǎi zhī jì, hé wéi yī jiā, ér yǔ chǐ yì jiā mào yǐ.
逮今圣主兴而宇内定，极海之际，合为一家，而予齿益加耄矣。
yù rú tíng xué zhī yóu, shàng kě dé hū? rán wú wén gǔ zhī xián shì, ruò yán huí yuán xiàn, jiē zuò shǒu lòu shì, péng hāo méi hù, ér zhì yì cháng chōng rán, yǒu ruò náng kuò yú tiān dì zhě.
欲如庭学之游，尚可得乎？然吾闻古之贤士，若颜回、原宪，皆坐守陋室，蓬蒿没户，而志意常充然，有若囊括于天地者。
cǐ qí gù hé yě? dé wú yǒu chū yú shān shuǐ zhī wài zhě hū? tíng xué qí shì guī ér qiú yān? gǒu yǒu suǒ de, zé yǐ gào yǔ, yǔ jiāng bù yī kuì ér yǐ yě!
此其故何也？得无有出于山水之外者乎？庭学其试归而求焉？苟有所得，则以告予，予将不一愧而已也！