《争臣论》 韩愈

zhēng chén lùn
争臣论

huò wèn jiàn yì dài fū yáng chéng yú yù, kě yǐ wéi yǒu dào zhī shì hū zāi? xué guǎng ér wén duō, bù qiú wén yú rén yě.
或问谏议大夫阳城于愈，可以为有道之士乎哉?学广而闻多，不求闻于人也。
xíng gǔ rén zhī dào, jū yú jìn zhī bǐ.
行古人之道，居于晋之鄙。
jìn zhī bǐ rén, xūn qí dé ér shàn liáng zhě jǐ qiān rén.
晋之鄙人，熏其德而善良者几千人。
dà chén wén ér jiàn zhī, tiān zǐ yǐ wéi jiàn yì dài fū.
大臣闻而荐之，天子以为谏议大夫。
rén jiē yǐ wéi huá, yáng zǐ bù sè xǐ.
人皆以为华，阳子不色喜。
jū yú wèi wǔ nián yǐ, shì qí dé, rú zài yě, bǐ qǐ yǐ fù guì yí yì qí xīn zāi? yù yīng zhī yuē: shì yì suǒ wèi héng qí dé zhēn, ér fū zǐ xiōng zhě yě.
居于位五年矣，视其德，如在野，彼岂以富贵移易其心哉？愈应之曰：是《易》所谓恒其德贞，而夫子凶者也。
è dé wèi yǒu dào zhī shì hū zāi? zài yì gǔ zhī" shàng jiǔ" yún:" bù shì wáng hóu, gāo shàng qí shì.
恶得为有道之士乎哉?在《易·蛊》之“上九”云：“不事王侯，高尚其事。
" jiǎn zhī" liù èr" zé yuē:" wáng chén jiǎn jiǎn, fěi gōng zhī gù.
”《蹇》之“六二”则曰：“王臣蹇蹇，匪躬之故。
" fū yì yǐ suǒ jū zhī shí bù yī, ér suǒ dǎo zhī dé bù tóng yě.
”夫亦以所居之时不一，而所蹈之德不同也。
ruò gǔ zhī" shàng jiǔ", jū wú yòng zhī dì, ér zhì fěi gōng zhī jié yǐ jiǎn zhī" liù èr", zài wáng chén zhī wèi, ér gāo bù shì zhī xīn, zé mào jìn zhī huàn shēng, kuàng guān zhī cì xìng.
若《蛊》之“上九”，居无用之地，而致匪躬之节；以《蹇》之“六二”，在王臣之位，而高不事之心，则冒进之患生，旷官之刺兴。
zhì bù kě zé, ér yóu bù zhōng wú yě.
志不可则，而尤不终无也。
jīn yáng zǐ zài wèi, bù wéi bù jiǔ yǐ wén tiān xià zhī dé shī, bù wéi bù shú yǐ tiān zǐ dài zhī, bù wéi bù jiā yǐ.
今阳子在位，不为不久矣；闻天下之得失，不为不熟矣；天子待之，不为不加矣。
ér wèi cháng yī yán jí yú zhèng.
而未尝一言及于政。
shì zhèng zhī dé shī, ruò yuè rén shì qín rén zhī féi jí, hū yān bù jiā xǐ qī yú qí xīn.
视政之得失，若越人视秦人之肥瘠，忽焉不加喜戚于其心。
wèn qí guān, zé yuē jiàn yì yě wèn qí lù, zé yuē xià dài fū zhī zhì zhì yě wèn qí zhèng, zé yuē wǒ bù zhī yě.
问其官，则曰谏议也；问其禄，则曰下大夫之秩秩也；问其政，则曰我不知也。
yǒu dào zhī shì, gù rú shì hū zāi? qiě wú wén zhī: yǒu guān shǒu zhě, bù dé qí zhí zé qù yǒu yán zé zhě, bù dé qí yán zé qù.
有道之士，固如是乎哉?且吾闻之：有官守者，不得其职则去；有言责者，不得其言则去。
jīn yáng zǐ yǐ wéi dé qí yán hū zāi? dé qí yán ér bù yán, yǔ bù dé qí yán ér bù qù, wú yī kě zhě yě.
今阳子以为得其言乎哉?得其言而不言，与不得其言而不去，无一可者也。
yáng zǐ jiāng wèi lù shì hū? gǔ zhī rén yǒu yún:" shì bù wéi pín, ér yǒu shí hū wèi pín.
阳子将为禄仕乎?古之人有云：“仕不为贫，而有时乎为贫。
" wèi lù shì zhě yě.
”谓禄仕者也。
yí hū cí zūn ér jū bēi, cí fù ér jū pín, ruò bào guān jī tuò zhě kě yě.
宜乎辞尊而居卑，辞富而居贫，若抱关击柝者可也。
gài kǒng zǐ cháng wèi wěi lì yǐ, cháng wèi chéng tián yǐ, yì bù gǎn kuàng qí zhí, bì yuē" kuài jì dāng ér yǐ yǐ", bì yuē" niú yáng suì ér yǐ yǐ".
盖孔子尝为委吏矣，尝为乘田矣，亦不敢旷其职，必曰“会计当而已矣”，必曰“牛羊遂而已矣”。
ruò yáng zǐ zhī zhì lù, bù wéi bēi qiě pín, zhāng zhāng míng yǐ, ér rú cǐ, qí kě hū zāi? huò yuē: fǒu, fēi ruò cǐ yě.
若阳子之秩禄，不为卑且贫，章章明矣，而如此，其可乎哉?或曰：否，非若此也。
fū yáng zǐ è shàn shàng zhě, è wéi rén chén zhāo qí jūn zhī guò ér yǐ wéi míng zhě.
夫阳子恶讪上者，恶为人臣招其君之过而以为名者。
gù suī jiàn qiě yì, shǐ rén bù dé ér zhī yān.
故虽谏且议，使人不得而知焉。
shū yuē:" ěr yǒu jiā mó jiā yóu, zé rén gào ěr hòu yú nèi, ěr nǎi shùn zhī yú wài, yuē: sī mó sī yóu, wéi wǒ hòu zhī dé" ruò yáng zǐ zhī yòng xīn, yì ruò cǐ zhě.
《书》曰：“尔有嘉谟嘉猷，则人告尔后于内，尔乃顺之于外，曰：斯谟斯猷，惟我后之德”若阳子之用心，亦若此者。
yù yīng zhī yuē: ruò yáng zǐ zhī yòng xīn rú cǐ, zī suǒ wèi huò zhě yǐ.
愈应之曰：若阳子之用心如此，滋所谓惑者矣。
rù zé jiàn qí jūn, chū bù shǐ rén zhī zhě, dà chén zǎi xiàng zhě zhī shì, fēi yáng zǐ zhī suǒ yí xíng yě.
入则谏其君，出不使人知者，大臣宰相者之事，非阳子之所宜行也。
fū yáng zǐ, běn yǐ bù yī yǐn yú péng hāo zhī xià, zhǔ shàng jiā qí xíng yì, zhuó zài cǐ wèi, guān yǐ jiàn wéi míng, chéng yí yǒu yǐ fèng qí zhí, shǐ sì fāng hòu dài, zhī cháo tíng yǒu zhí yán gǔ gěng zhī chén, tiān zǐ yǒu bù jiàn shǎng cóng jiàn rú liú zhī měi.
夫阳子，本以布衣隐于蓬蒿之下，主上嘉其行谊，擢在此位，官以谏为名，诚宜有以奉其职，使四方后代，知朝廷有直言骨鲠之臣，天子有不僭赏、从谏如流之美。
shù yán xué zhī shì, wén ér mù zhī, shù dài jié fà, yuàn jìn yú què xià, ér shēn qí cí shuō, zhì wú jūn yú yáo shùn, xī hóng hào yú wú qióng yě.
庶岩穴之士，闻而慕之，束带结发，愿进于阙下，而伸其辞说，致吾君于尧舜，熙鸿号于无穷也。
ruò shū suǒ wèi, zé dà chén zǎi xiàng zhī shì, fēi yáng zǐ zhī suǒ yí xíng yě.
若《书》所谓，则大臣宰相之事，非阳子之所宜行也。
qiě yáng zǐ zhī xīn, jiāng shǐ jūn rén zhě è wén qí guò hū? shì qǐ zhī yě.
且阳子之心，将使君人者恶闻其过乎?是启之也。
huò yuē: yáng zǐ zhī bù qiú wén ér rén wén zhī, bù qiú yòng ér jūn yòng zhī.
或曰：阳子之不求闻而人闻之，不求用而君用之。
bù dé yǐ ér qǐ.
不得已而起。
shǒu qí dào ér bù biàn, hé zi guò zhī shēn yě? yù yuē: zì gǔ shèng rén xián shì, jiē fēi yǒu qiú yú wén yòng yě.
守其道而不变，何子过之深也?愈曰：自古圣人贤士，皆非有求于闻用也。
mǐn qí shí zhī bù píng, rén zhī bú yì, dé qí dào.
闵其时之不平，人之不义，得其道。
bù gǎn dú shàn qí shēn, ér bì yǐ jiān jì tiān xià yě.
不敢独善其身，而必以兼济天下也。
zī zī kū kū, sǐ ér hòu yǐ.
孜孜矻矻，死而后已。
gù yǔ guò jiā mén bù rù, kǒng xí bù xiá nuǎn, ér mò tū bù dé qián.
故禹过家门不入，孔席不暇暖，而墨突不得黔。
bǐ èr shèng yī xián zhě, qǐ bù zhī zì ān yì zhī wéi lè zāi chéng wèi tiān mìng ér bēi rén qióng yě.
彼二圣一贤者，岂不知自安佚之为乐哉诚畏天命而悲人穷也。
fū tiān shòu rén yǐ xián shèng cái néng, qǐ shǐ zì yǒu yú ér yǐ, chéng yù yǐ bǔ qí bù zú zhě yě.
夫天授人以贤圣才能，岂使自有余而已，诚欲以补其不足者也。
ěr mù zhī yú shēn yě, ěr sī wén ér mù sī jiàn, tīng qí shì fēi, shì qí xiǎn yì, rán hòu shēn dé ān yān.
耳目之于身也，耳司闻而目司见，听其是非，视其险易，然后身得安焉。
shèng xián zhě, shí rén zhī ěr mù yě shí rén zhě, shèng xián zhī shēn yě.
圣贤者，时人之耳目也；时人者，圣贤之身也。
qiě yáng zǐ zhī bù xián, zé jiāng yì yú xián yǐ fèng qí shàng yǐ ruò guǒ xián, zé gù wèi tiān mìng ér mǐn rén qióng yě.
且阳子之不贤，则将役于贤以奉其上矣；若果贤，则固畏天命而闵人穷也。
è dé yǐ zì xiá yì hū zāi? huò yuē: wú wén jūn zǐ bù yù jiā zhū rén, ér è jié yǐ wéi zhí zhě.
恶得以自暇逸乎哉?或曰：吾闻君子不欲加诸人，而恶讦以为直者。
ruò wú zi zhī lùn, zhí zé zhí yǐ, wú nǎi shāng yú dé ér fèi yú cí hū? hǎo jìn yán yǐ zhāo rén guò, guó wǔ zi zhī suǒ yǐ jiàn shā yú qí yě, wú zi qí yì wén hū? yù yuē: jūn zǐ jū qí wèi, zé sī sǐ qí guān.
若吾子之论，直则直矣，无乃伤于德而费于辞乎?好尽言以招人过，国武子之所以见杀于齐也，吾子其亦闻乎?愈曰：君子居其位，则思死其官。
wèi de wèi, zé sī xiū qí cí yǐ míng qí dào.
未得位，则思修其辞以明其道。
wǒ jiāng yǐ míng dào yě, fēi yǐ wéi zhí ér jiā rù yě.
我将以明道也，非以为直而加入也。
qiě guó wǔ zi bù néng dé shàn rén, ér hǎo jìn yán yú luàn guó, shì yǐ jiàn shā.
且国武子不能得善人，而好尽言于乱国，是以见杀。
chuán yuē:" wéi shàn rén néng shòu jìn yán.
《传》曰：“惟善人能受尽言。
" wèi qí wén ér néng gǎi zhī yě.
”谓其闻而能改之也。
zi gào wǒ yuē:" yáng zǐ kě yǐ wéi yǒu zhī shì yě.
子告我曰：“阳子可以为有之士也。
" jīn suī bù néng jí yǐ, yáng zǐ jiāng bù dé wéi shàn rén hū zāi?
”今虽不能及已，阳子将不得为善人乎哉?