《纵囚论》 欧阳修

zòng qiú lùn
纵囚论

xìn yì xíng yú jūn zǐ, ér xíng lù shī yú xiǎo rén.
信义行于君子，而刑戮施于小人。
xíng rù yú sǐ zhě, nǎi zuì dà è jí, cǐ yòu xiǎo rén zhī yóu shèn zhě yě.
刑入于死者，乃罪大恶极，此又小人之尤甚者也。
níng yǐ yì sǐ, bù gǒu xìng shēng, ér shì sǐ rú guī, cǐ yòu jūn zǐ zhī yóu nán zhě yě.
宁以义死，不苟幸生，而视死如归，此又君子之尤难者也。
fāng táng tài zōng zhī liù nián, lù dà pì qiú sān bǎi yú rén, zòng shǐ huán jiā, yuē qí zì guī yǐ jiù sǐ.
方唐太宗之六年，录大辟囚三百余人，纵使还家，约其自归以就死。
shì yǐ jūn zǐ zhī nán néng, qī xiǎo rén zhī yóu zhě yǐ bì néng yě.
是以君子之难能，期小人之尤者以必能也。
qí qiú jí qī, ér zú zì guī wú hòu zhě.
其囚及期，而卒自归无后者。
shì jūn zǐ zhī suǒ nán, ér xiǎo rén zhī suǒ yì yě.
是君子之所难，而小人之所易也。
cǐ qǐ jìn yú rén qíng zāi? huò yuē: zuì dà è jí, chéng xiǎo rén yǐ jí shī ēn dé yǐ lín zhī, kě shǐ biàn ér wèi jūn zǐ.
此岂近于人情哉?或曰：罪大恶极，诚小人矣；及施恩德以临之，可使变而为君子。
gài ēn dé rù rén zhī shēn, ér yí rén zhī sù, yǒu rú shì zhě yǐ.
盖恩德入人之深，而移人之速，有如是者矣。
yuē: tài zōng zhī wèi cǐ, suǒ yǐ qiú cǐ míng yě.
曰：太宗之为此，所以求此名也。
rán ān zhī fū zòng zhī qù yě, bù yì qí bì lái yǐ jì miǎn, suǒ yǐ zòng zhī hū? yòu ān zhī fū bèi zòng ér qù yě, bù yì qí zì guī ér bì huò miǎn, suǒ yǐ fù lái hū? fū yì qí bì lái ér zòng zhī, shì shàng zéi xià zhī qíng yě yì qí bì miǎn ér fù lái, shì xià zéi shàng zhī xīn yě.
然安知夫纵之去也，不意其必来以冀免，所以纵之乎?又安知夫被纵而去也，不意其自归而必获免，所以复来乎?夫意其必来而纵之，是上贼下之情也；意其必免而复来，是下贼上之心也。
wú jiàn shàng xià jiāo xiāng zéi yǐ chéng cǐ míng yě, wū yǒu suǒ wèi shī ēn dé yǔ fū zhī xìn yì zhě zāi? bù rán, tài zōng shī dé yú tiān xià, yú zī liù nián yǐ, bù néng shǐ xiǎo rén bù wéi jí è dà zuì, ér yī rì zhī ēn, néng shǐ shì sǐ rú guī, ér cún xìn yì.
吾见上下交相贼以成此名也，乌有所谓施恩德与夫知信义者哉?不然，太宗施德于天下，于兹六年矣，不能使小人不为极恶大罪，而一日之恩，能使视死如归，而存信义。
cǐ yòu bù tōng zhī lùn yě! rán zé hé wéi ér kě? yuē: zòng ér lái guī, shā zhī wú shè.
此又不通之论也!然则何为而可?曰：纵而来归，杀之无赦。
ér yòu zòng zhī, ér yòu lái, zé kě zhī wèi ēn dé zhī zhì ěr.
而又纵之，而又来，则可知为恩德之致尔。
rán cǐ bì wú zhī shì yě.
然此必无之事也。
ruò fú zòng ér lái guī ér shè zhī, kě ǒu yī wéi zhī ěr.
若夫纵而来归而赦之，可偶一为之尔。
ruò lǚ wèi zhī, zé shā rén zhě jiē bù sǐ.
若屡为之，则杀人者皆不死。
shì kě wèi tiān xià zhī cháng fǎ hū? bù kě wèi cháng zhě, qí shèng rén zhī fǎ hū? shì yǐ yáo shùn sān wáng zhī zhì, bì běn yú rén qíng, bù lì yì yǐ wéi gāo, bù nì qíng yǐ gàn yù.
是可为天下之常法乎?不可为常者，其圣人之法乎?是以尧、舜、三王之治，必本于人情，不立异以为高，不逆情以干誉。