《三槐堂铭》 苏轼

sān huái táng míng
三槐堂铭

tiān kě bì hū? xián zhě bù bì guì, rén zhě bù bì shòu.
天可必乎？贤者不必贵，仁者不必寿。
tiān bù kě bì hū? rén zhě bì yǒu hòu.
天不可必乎？仁者必有后。
èr zhě jiāng ān qǔ zhōng zāi? wú wén zhī shēn bāo xū yuē:" rén dìng zhě shèng tiān, tiān dìng yì néng shèng rén.
二者将安取衷哉？吾闻之申包胥曰：“人定者胜天，天定亦能胜人。
" shì zhī lùn tiān zhě, jiē bù dài qí dìng ér qiú zhī, gù yǐ tiān wèi máng máng.
”世之论天者，皆不待其定而求之，故以天为茫茫。
shàn zhě yǐ dài, è zhě yǐ sì.
善者以怠，恶者以肆。
dào zhí zhī shòu, kǒng yán zhī è, cǐ jiē tiān zhī wèi dìng zhě yě.
盗跖之寿，孔、颜之厄，此皆天之未定者也。
sōng bǎi shēng yú shān lín, qí shǐ yě, kùn yú péng hāo, è yú niú yáng ér qí zhōng yě, guàn sì shí yuè qiān suì ér bù gǎi zhě, qí tiān dìng yě.
松柏生于山林，其始也，困于蓬蒿，厄于牛羊；而其终也，贯四时、阅千岁而不改者，其天定也。
shàn è zhī bào, zhì yú zǐ sūn, zé qí dìng yě jiǔ yǐ.
善恶之报，至于子孙，则其定也久矣。
wú yǐ suǒ jiàn suǒ wén kǎo zhī, ér qí kě bì yě shěn yǐ.
吾以所见所闻考之，而其可必也审矣。
guó zhī jiāng xìng, bì yǒu shì dé zhī chén, hòu shī ér bù shí qí bào, rán hòu qí zǐ sūn néng yǔ shǒu wén tài píng zhī zhǔ gòng tiān xià zhī fú.
国之将兴，必有世德之臣，厚施而不食其报，然后其子孙能与守文太平之主、共天下之福。
gù bīng bù shì láng jìn guó wáng gōng, xiǎn yú hàn zhōu zhī jì, lì shì tài zǔ tài zōng, wén wǔ zhōng xiào, tiān xià wàng yǐ wéi xiāng, ér gōng zú yǐ zhí dào bù róng yú shí.
故兵部侍郎晋国王公，显于汉、周之际，历事太祖、太宗，文武忠孝，天下望以为相，而公卒以直道不容于时。
gài cháng shǒu zhí sān huái yú tíng, yuē:" wú zǐ sūn bì yǒu wéi sān gōng zhě.
盖尝手植三槐于庭，曰：“吾子孙必有为三公者。
" yǐ ér qí zi wèi guó wén zhèng gōng, xiāng zhēn zōng huáng dì yú jǐng dé xiáng fú zhī jiān, cháo tíng qīng míng, tiān xià wú shì zhī shí, xiǎng qí fú lù róng míng zhě shí yǒu bā nián.
”已而其子魏国文正公，相真宗皇帝于景德、祥符之间，朝廷清明，天下无事之时，享其福禄荣名者十有八年。
jīn fū yù wù yú rén, míng rì ér qǔ zhī, yǒu de yǒu fǒu ér jìn gōng xiū dé yú shēn, zé bào yú tiān, qǔ bì yú shù shí nián zhī hòu, rú chí zuǒ qì, jiāo shǒu xiàng fù.
今夫寓物于人，明日而取之，有得有否；而晋公修德于身，责报于天，取必于数十年之后，如持左契，交手相付。
wú shì yǐ zhī tiān zhī guǒ kě bì yě.
吾是以知天之果可必也。
wú bù jí jiàn wèi gōng, ér jiàn qí zi yì mǐn gōng, yǐ zhí jiàn shì rén zōng huáng dì, chū rù shì cóng jiàng shuài sān shí yú nián, wèi bù mǎn qí dé.
吾不及见魏公，而见其子懿敏公，以直谏事仁宗皇帝，出入侍从将帅三十馀年，位不满其德。
tiān jiàng fù xīng wáng shì yě yú! hé qí zǐ sūn zhī duō xián yě? shì yǒu yǐ jìn gōng bǐ lǐ qī yún zhě, qí xióng cái zhí qì, zhēn bù xiāng shàng xià.
天将复兴王氏也欤！何其子孙之多贤也？世有以晋公比李栖筠者，其雄才直气，真不相上下。
ér qī yún zhī zǐ jí fǔ, qí sūn dé yù, gōng míng fù guì, lüè yǔ wáng shì děng ér zhōng shù rén hòu, bù jí wèi gōng fù zǐ.
而栖筠之子吉甫，其孙德裕，功名富贵，略与王氏等；而忠恕仁厚，不及魏公父子。
yóu cǐ guān zhī, wáng shì zhī fú gài wèi ài yě.
由此观之，王氏之福盖未艾也。
yì mǐn gōng zhī zǐ gǒng yǔ wú yóu, hǎo dé ér wén, yǐ shì qí jiā, wú yǐ shì míng zhī.
懿敏公之子巩与吾游，好德而文，以世其家，吾以是铭之。
míng yuē:" wū hū xiū zāi! wèi gōng zhī yè, yǔ huái jù méng fēng zhí zhī qín, bì shì nǎi chéng.
铭曰：“呜呼休哉！魏公之业，与槐俱萌；封植之勤，必世乃成。
jì xiāng zhēn zōng, sì fāng dǐ píng.
既相真宗，四方砥平。
guī shì qí jiā, huái yīn mǎn tíng.
归视其家，槐阴满庭。
wú chái xiǎo rén, zhāo bù jí xī, xiāng shí shè lì, huáng xù jué dé? shù jī jiǎo xìng, bù zhǒng ér huò.
吾侪小人，朝不及夕，相时射利，皇恤厥德？庶几侥幸，不种而获。
bù yǒu jūn zǐ, qí hé néng guó? wáng chéng zhī dōng, jìn gōng suǒ lú yù yù sān huái, wéi dé zhī fú.
不有君子，其何能国？王城之东，晋公所庐；郁郁三槐，惟德之符。
wū hū xiū zāi!
呜呼休哉！